Als ik denk aan 5 jaar geleden, was economische groei als religie. Het kon niet anders. Stilstand was achteruitgang. Toen ik een huis kocht, mocht ik zo’n hoge hypotheek aangaan dat ik mijn bank voor gek verklaarde. Ik vloekte in de kerk. Of de bank. Hoe je het maar bekijkt. In ging in ieder geval in tegen de religie van oneindige groei. Foei! En goud kopen mocht ik al helemaal niet van de bank, want dat stond al zo hoog (tegen de 800 dollar). Er was voor niemand een reden om daar in te investeren. Al mijn hobby-achtige theorieën á la Willem Middelkoop werden minzaam in de wind geslagen.
Niet veel later diende de crisis zich aan. Banken zouden omvallen zonder de steun van overheden. Eerst aan de andere kant van de oceaan. Daar zou ’t wel blijven. Toen hier. Ondenkbaar! Toch? Nu zitten we in een wereld waar 100 miljard een injectie heet. Of 500 miljard. We zitten in een verenigd Europa waar zomer 2011 nog niemand durfde te denken dat een land als Griekenland wel eens failliet kon gaan. Mijn bank verklaarde me weer voor gek toen ik dit opperde. ‘Een land kan niet failliet gaan, dat is veel rampzaliger dan het te redden.’ Ik dacht alleen maar: ‘Rome was toch ook gevallen?’
De vraag die zich bij mij aandient is: welke ondenkbare scenario’s durft nu niemand te denken? En welke daarvan zijn logischerwijs te onderbouwen? Ik noem mijzelf geen doemdenker maar al vanaf 2005 ben ik serieus bezig met deze materie. En steeds weer was er consensus bij wijze economen dat we echt niet verder konden gaan op de voet waar alles op stond. Nu spreken diezelfde heren zich gematigd uit, want niemand wil een bankrun veroorzaken. Of paniek zaaien zonder antwoord. Ik ook niet.
Maar als ik mij voorstel dat het vertrouwen in de Dollar en Euro steeds verder zakt omdat we de schulden toch niet goed kunnen betalen in de ogen van andere landen die onze schuldpapieren kopen? Komen wij dan nog uit de schuld? Ik denk het niet. Kunnen we Griekenland c.s. ook niet meer helpen. Kunnen we zo veel gaan bezuinigen dat niemand meer werk heeft. Houdt ons vertrouwen dan echt op? Willen mensen dan massaal hun geld van de bank halen en omzetten in goud of landbouwgrond? Een ander scenario zou zijn dat wij onze zogenaamde AAA status verliezen en dientengevolge veel meer rente moeten gaan betalen over onze staatsleningen. Daar kan geen bezuiniging tegenop. Net Griekenland of Italië. Daar was zonder die verlaagde status toch ook niet veel aan de hand? Kan onze overheid de salarissen dan ook niet meer betalen?
Ik kan zo nog wel even doorgaan en u als lezer waarschijnlijk ook. Kern lijkt mij dat de groei van vooral westerse economieën altijd gebaseerd is geweest op schuldcreatie. Leningen zodat je kunt groeien voor zowel individuen (hypotheek) als voor bedrijven en de overheid als geheel. Die schulden stapelden zich op en zijn zeer snel toegenomen door de recente ‘injecties’ van overheden. De schuldenlast is zo hoog en de terugverdiencapaciteit is zo laag dat we de race nooit meer kunnen winnen. We zijn over de kritische grens heen lijkt mij. Met steigers houden we het verleden in stand, maar waarde creëren uit lucht, resulteert uiteindelijk in volledige ontwaarding. Helaas is dat papiergeld en alle andere dingen die we niet echt nodig hebben om in leven te blijven. Voedsel, water en landbouwgrond zal wel van onschatbare waarde blijken, denk ik dan.
Het verontrustende is dat mijn bankadviseurs mij afgelopen vrijdag nog vertelde dat ze mijn investering in landbouwgrond zo ongelooflijk goed vonden. Beter dan aandelen (waar zij via mij aan verdienen) en ook beter dan mijn koddige goud dat ik niet mocht kopen… Is het ondenkbare dan ook bij hun denkbaar geworden?
