Regeringen kunnen de schuldenlast te lijf gaan met bezuinigingen of met nog meer bestedingen. De VS doen het laatste. Die maken gewoon nog meer schuld om de economie draaiende te houden. Europa bezuinigt. Wat je visie ook is als econoom, aan beide scenario’s kleven grote risico’s.
De aanpak van de VS leidt tot een exponentiële schuldgroei. Dat is onhoudbaar, zeker als de sterk groeiende economieën niet meer geloven in terugbetaling waardoor de herfinanciering van oude schulden niet meer lukt. De strategie van Europa is er een van snijden in de uitgaven van de overheid. Diep snijden. Maar wat gebeurt er in een land als een volk het niet kan dragen? Als de relatieve groei van de afgelopen decennia implodeert?
Dan is een land lamgeslagen. Dan zijn werkloosheidspercentages onder jongeren van 40% niet uitzonderlijk. Dat betekent dat mensen niets meer kunnen betalen dan eenzijdig voedsel. Dat ze met vrouw en kinderen weer bij hun ouders moeten gaan wonen. Het betekent ook dat veel mensen hun eigen bijdragen voor medicijnen of gezondheidszorg niet meer kunnen opbrengen. Dat bedrijven hun verplichtingen niet meer kunnen nakomen en failliet gaan. Ik heb het hier bijvoorbeeld over Griekenland.
Ach ja, een dipje of depressie. Daar kom je, net als in de jaren ’30, best overheen toch? Waren er toen geen voedselbanken waar mensen voor in de rij stonden? En is iedereen daar uiteindelijk niet goed uitgekomen? Ja, dat klopt. En WOII heeft daar zeker toe bijgedragen. Toen was het ook de eerste keer dat het op zo’n grote schaal crisis was. Toen vertrouwden mensen de overheid en banken nog. Banken verpakten je leningen toen nog niet als rommelhypotheek met een AAA status. Toen ging het nog niet over winstbejag voor ‘shareholder value’. Kortom; de tijd is totaal anders nu. Iedereen zit op Facebook c.s. En mensen zijn collectief boos op de overheid die het zo uit de klauwen heeft laten lopen met de banken. Boos op bonussen die miljoenen bedragen. En dat bij de banken die zijn geholpen door de overheid om overeind te blijven. Boos dat het mogelijk is dat miljardairs amper belasting betalen. Of dat ze überhaupt miljardair hebben kunnen worden?!
De boosheid over de vermeende oorzaken is collectief en wordt steeds opnieuw gedeeld, het leed van de dag wordt steeds erger en het uitzicht wordt steeds somberder. Dat is een dodelijke cocktail voor een maatschappij om te kunnen voortbestaan. In die zin ook een bedreiging voor democratie. Want hoe houdt je het volk uiteindelijk op de rails?
Duivels dilemma
Het is een duivels dilemma: blijven besteden, desnoods totdat je failliet bent, of zodanig strak bezuinigen dat er een volksopstand komt. Welk scenario je ook kiest, een fundamentele verandering ligt in het verschiet.
